Самара мөселманнары махсус хәрби операциядә катнашучы якташларыбыз өчен җыелган чираттагы йөкне илтеп куйдылар


Әйе, авыр заманалар кешеләрне берләштерә, дип юкка гына әйтмиләр. Россия махсус хәрби операция башлагач, кайчандыр тугандаш республика булып саналган Ук­раи­нага таба халык җыйган гуманитар ярдәм колоннары агыла башлады. Баштагы мәлләрдә солдатларыбызга об­мун­ди­ро­вание, азык-төлек, медицина кирәк-яраклары, җы­лы­ту һәм төнлә күрү приборлары кирәк иде. Хәзер, су­гыш мас­штаблары ачыклангач, ил җитәкчелеге куйган максат­лар­га ирешү өчен халык ярдәме гел кирәк булып торачагы ачыкланды.

Бу миссияләрнең ни дә­рәҗәдә катлаулы һәм шул ук вакытта мөһим булуын миңа да күрергә насыйп булды: Региональ диния нә­за­рәте идарәсе, шәхсән мөф­ти Талип хәзрәт Яруллин һәм Равил Фазлетдинов җи­тәк­челегендәге “Ихсан” мө­сел­ман яшьләре бер­ләш­мәсе ини­­циативасы белән җы­ел­ган гуманитар йөк­не ил­теп тап­шыруда катнаш­тым.

Чираттагы гуманитар йөк җыя башлау турында белдерү социаль челтәрләрдә ике ай элек игълан ителгән иде. Илебез язмышына битараф булмаган мөселманнар, эшкуарлар, гади кешеләр кыска вакыт эчендә УАЗ машиналары өчен тәгәрмәч шиналары, газ баллоннары, автоном дизель җылыткычлар, квадрокоптер очыру приборлары, маскировка ятмәләре, хәләл ризыклар, шул исәптән тозлы кыяр-помидорлар һәм бал кебек сугыш кыры шартларында гел кирәк булган ризык җыелмалары китерделәр. Шу­­­шы әйберләрне һәм солдатларга балалар язган хатларны микроавтобуска һәм җиңел автомобильгә шыплап тутыргач, юлга җыена башладык.

Юл газабы
Безнең команда алты ке­шедән тора. Равил Фазлетдинов һәм Вагыйз хәзрәт исемендәге мә­чет имам-ха­тыйбы Ильяс Яруллин микроавтобуста ике көнгә алдарак юлга чыктылар, чөнки аларга Запорожьедагы частьләргә дә сугылырга кирәк иде. 2 октябрьдә Самара өлкәсе шеф­лыгындагы Снежное шә­һәрендә очрашырга сүз куешып, аерылыштык. Ә без – мөфти Талип хәзрәт Яруллин, Тарихи мәчет Советы рәисе Усман Илингин, эшкуар Айрат Вә­лиев һәм мин, җиңел машинада ике көн соңрак юл­га кузгалдык. Самара белән Снежное арасы якын түгел, ким дигәндә 1500 чакрым. Без бу юлны 17 сәгать эчендә очып уздык, дияргә була. Талип хәзрәт, Ильяс Яруллин һәм Айрат Вәлиевнең бу якларга икенче тапкыр барулары. Ә без Усман хаҗи белән бу эштә яңа кешеләр. Арабыздан иң тәҗрибәлесе Равил: аның өчен бу миссия тугызынчы икән. Шушы вакыт эчендә күпме гуманитар йөк тапшырылганын да тәгаенләп әйтә алмый инде. Безнең полклар һәм батальоннар белән гел элемтәдә тора, шуңа күрә кирәк әй­бер­ләрне генә җыярга һәм кирәк булган урынга гына илтеп тапшырырга тырыша. Менә бу юлы да микроавтобус­та тик хәрбиләр сораган бик ки­рәк­ле әйберләр генә иде.

Саратов, Волгоград, Рос­тов-на-Дону, Новошахтинск шәһәрләрен үткәч, Луганск чи­генә килеп җиттек. Әй­тер­сең лә ярты Россияне үт­кәнбез, арыткан. Таможняны узгач, Россиягә кушылган яңа җирләрдән элдертәбез. Әледән-әле төтен исе сизелә: әллә каршы җил белән тә­рәзәгә бәреп керә, әллә каршыга очраган хәрби машиналарга сеңгән сугыш исеме – белмәссең. Юл буен­дагы блокпостлар еш очрый, гел туктаталар, паспорт­ларны тик­шерәләр, йөзләребезне фо­­то­ларыбыз белән чагышты­ра­лар, сәяхәтебезнең мак­сат­ы белән кызыксыналар… Гу­ма­нитар йөк белән ки­лүе­безне ишеткәч, йомшаграк ка­рый башлыйлар кебек тоела.

Луганск өлкәсе юлларында бераз адашып йөргәч (глушилкалар навигатор сигна­лын томалыйлар икән), ни­һа­ять, төн уртасында Снеж­­ное шәһәренә барып кер­­дек. Ләкин җиңел сулап ку­ярга иртә икән әле. Гостини­цага кадәр тагын 13 километр юл үтәргә, кунакханәбез Донецк өлкәсенең Горловка районындагы Торез шәһәрендә бу­лып чыкты. Караш гел би­редәге юллар шомалыгына ки­леп төртелә, ис китәрлек. Шушы кыска гына вакыт эчен­дә Россия юлчылары, җи­­мерек Донецк өлкәсе юл­ла­рын төзекләндереп, югары сый­фатлы асфальт җәеп куярга да өлгергәннәр.

…Кунакханә янында безне Равил белән Ильяс каршы алдылар. Алар, алып килгән әйберләрнең бер өлешен Запорожье, икенче өлешен Донецк өлкәләрендә калдырып, бездән алдарак килеп җиткәннәр һәм инде 2023 елның 4 октябрендә һә­лак булган легендар коман­дир ка­бере өстенә обелиск кую­да да катнашканнар. Позывное “Уфа” булган командир Баш­кортостанның Си­бай шә­һәреннән сугышка алын­ган, иң катлаулы, стра­те­гик әһәмияткә ия булган за­да­ниеләрне үтәүдә, ныгытмаларны алганда үзен оста сугышчы итеп күр­сәткән. Герой командир ка­беренә һәйкәлне Самарада ясаганнар һәм без алып килгән йөк белән җи­бәргән булганнар.

Кунакханәдә иртәгәге эш­лә­ребезне барладык та үз номерларыбызга таралыштык. Мотель гади генә булып кү­ренсә дә, мин көткәннән күп­кә яхшырак булып чыкты.

Снежное һәм Торез
Берничә “прилет”ны һәм халык саны ике мәртәбә ки­мегәнне исәпкә алмаганда, бу җирләрне сугыш уты өтеп өлгермәгән, дисәң дә була. Кемдер Россиягә, кемдер Украинага, ә кемдер Европага яисә аннан да ераграк күчеп киткәннәр. Бу шахтер шәһәрчекләрендә бө­тен нәрсә дә Советлар Союзын хә­терләтә, хәтта үткән юлыбызга, шушы биш һәм тугыз катлы панель йортларга карап, йөрәк кысып куя кайчакта. Самараның анда-монда төртеп куелган биек һәм шыксыз йортларына караганда, гади генә совет архитектурасы җылырак, күңелгә ятышлырак булып күренә. Сирәк очрый торган һәйкәлләр дә соцреализм стилендә – шахтерлар хезмәтенә яисә Гражданнар һәм Бөек Ватан сугышы геройлары батырлыгына дан җырлыйлар.

Снежное шәһәрендә Самара төзүчеләре мәктәпләрне, балалар бакчаларын, хас­та­ханәләрне торгызалар, ә ме­нә элеккеге Украина ху­җа­ларының куллары моңа җит­мәгән, күрәсең. Үзем дә ма­шина йөртүче була­рак, шо­ма юллар темасына әй­ләнеп кайтмыйча булдыра ал­мыйм: биредә менә сугыш шартларына да карамастан, ялт иттереп шоп-шома юл ясап куя алганнар бит. Ә ник соң үз шәһәребездә болай булдыра алмыйлар икән? Менә тагын бер күренеш: Торезда иртән мәктәпкә баручы малай белән кыз сөйләшүен ишетеп калдым. Малай әти-әнисенең бен­зогенератор сатып алулары белән мактана: “Утны сүн­дерсәләр, бензогенератордан файдаланырбыз”, – ди. Кыз, башын иеп: “Безнең андый мөмкинлегебез юк шул әле”, – ди моңсу гына. Аллаһы Тәгалә бу балаларга башка, кызыграк темаларга сөйләшеп барырга насыйп итсен иде. Ә менә биредәге олырак кешеләр белән сөй­ләшергә мөмкинлегем булмады. Соңрак билгеле булганча, алар Россия халыклары белән бертигез пенсияләр һәм ташламалар алып торалар икән.

Беренче көн
Иртән, 2 гвардияле армия бригадаларының берсе урнашкан җирдән безне алырга капеллан (хәрби атакай) Александр килеп җит­те. Безнең йөкнең бер өле­шен аның күрәсен күргән “Нива”сына төядек. Мин дә аның машинасында барырга теләк белдердем. Ә микроавтобус безнең арттан кузгалды. Александр атакай белән сөйләшеп киттек. Үзе Чиләбе өлкәсеннән икән, сугышка мобилизация буенча МХО башында ук алынган. Өендә хатыны бе­лән улы калганнар. Биредә ул полк командиры урынбасары зва­ниесендә рухани булып хез­мәт итә, Аллага табынучылар белән эш­ли. Сүзебез су­гышчыларның көн­күреше, дин ти­рә­сендә бар­ды. Мин түзмәдем, сугыш кай­чан бетә инде, дип сорадым.
– Мәктәпкә баручы балаларны күрдеңме? – диде ул кинәт кенә. – Без биредә алар шулай тыныч кына үссеннәр, укысыннар, киләчәкләре булсын өчен көрәшәбез. Ә моның өчен без җиңүгә ирешергә тиешбез. Җиңү, һичшиксез, безнең якта булачак. Мин дә, балалар да шуны беләбез һәм бер дә шикләнмибез. Без бит хаклык өчен көрәш алып барабыз…

Күп тә үтмәде, бригада урнашкан урынга килеп җит­тек. Анда безне замполит Дмитрий Холин каршы алды. Аны без Самара өлкә хө­кү­мә­тендәге, Губерна Думасындагы хезмәте буенча һәм Жигулевск шәһәре мэры буларак беләбез. МХОга ул үз теләге белән 2022 елның сентябрендә кит­кән иде.

– Талип хәзрәт, Сез һәм ип­тәшләрегез ике көнгә “мо­билизациягә” алынасыз, – дип белдерде ул, кочаклашып очрашканнан соң. – Шәхси состав белән башта биредә, аннан тагын бер бригадада эшләрбез, шуннан соң без сезне “демобилизацияләрбез”. Мең ярым чакрым үтеп, без­нең сугышчыларга теләк­тәш­лек белдерергә, иманнарын, иптәшләренең һәм ко­ман­дирларының рухын ны­гытырга килүегез өчен мин сезгә бик рәхмәтлемен. Һәркемгә дә иманына карап биреләчәк, диелгән бит изге китапларда. Рухи көче булган кешене бернинди дошман да җиңә алмаячак.

Талип хәзрәт һәм Александр атакай хәрбиләр яшәү­че блиндажларны карап чык­тылар. Аннары хәрби дисцип­лина, иле, үзе, иптәшләре өчен җаваплылык хисләре ту­рында сөйләштеләр.
– Диненә һәм милләтенә карамастан, чын күңеленнән бер Аллаһыга ышанган кеше мөселман дип атала. Окопларда атеистлар юк. Куркыныч янаганда, һәр кеше, теләсә дә, теләмәсә дә, белгән догаларын укый башлый, һәлак була калса, Аллаһы Тәгалә каршына иман китергән кеше булып барырга тели, кыямәт кө­нендә җанына җиңеллек сорый.
Барыбызга да Аллаһы каршына барып басарга туры киләчәк. Тумышыбыздан шулай язылган. Кемдер үз караватында үләчәк, ә кемдер иле өчен, балаларының киләчәге өчен яу кырында дан казаначак. Сез туганнарыгызны, үз җиребезне дошманнан азат итү буенча зур эш башкарасыз. Бу бик авыр, ләкин бик мөһим һәм данлы эш. Бүген сез биредә, димәк, илебезгә кем хуҗа булып йөриячәге, нинди сәясәт алып барачагы сезнең өчен барыбер түгел. Шуны аңлыйсыз икән, димәк, сез дөрес юлдан барасыз. Шу­шы тиңсез эшегез өчен бик зур рәхмәт, аны акча белән дә, бернинди сүзләр белән дә бәяләп бетереп булмый, – дип сөйләде Талип Яруллин.

Дмитрий Холин, Диния нәзарәте рәисенә мө­рә­­җә­гать итеп, сугышчылар арасыннан имам булырлык ке­ше сайлап алып булмас­мы икән, дип соралды. Җирле имамнар гел-гел би­ре килеп йөри алмыйлар, ә рух нык­лыгы, дөрес юлны күр­сәтә белүче остаз сүзе солдатлар­га гел кирәк. Иманы нык булган, үз тирәсендә башка мөселманнарны бер­ләштерә алган кеше табылса иде, дип үтенде. Шулай ук замполит ислам флаглары белән ярдәм итүебезне дә соралды. “Иң яхшысы – Россия флагы, Җиңү байрагы, христианнарның Спас Нерукотворный кебек, мөселманнарның да үз флаг­ы хәбәрләр бүл­мә­сендә генә тү­гел, су­гыш кырында һәм һәр блин­дажда булса, шәп булыр иде”, – диде. Мөф­ти Самарада эшләнгән мөселман солдатлары шевроннарын замполитка тапшырганда, байрак­лар белән дә ярдәм итәргә сүз бирде.

Дмитрий Владимирович белән мин үзем дә күптән таныш. Әлбәттә, сөйләшеп киттек.
– Беләсеңме, – диде ул миңа, – сугышчы күңелендә мораль-этик, патриотик һәм рухи сыйфатлар тәрбияләү өчен лаеклы үрнәк күрсәтү мөһим. Ә без аңа нәрсә бирә алабыз?
– Бәлки Бөек Ватан сугышы геройларының батыр­лыкларын искә төшерергә мөм­киндер, – дип, башка кил­гән беренче фикеремне әйтеп салдым.
– Әйе-әйе, әле тагын гаилә кыйммәтләрен дә кушып җи­бәр… Юк шул, барып чыкмый, үткән материал ул. Чынында, без Ватаныбызның яңа геройлары үрнәгендә яңа идеология тәрбияләргә тиешбез…

Әйе, Холин белән бә­хәс­ләшеп булмый. Яңа батыр­ла­рыбызның җиңүләре яңа дә­реслекләргә керәчәк, укучылар горурланырлык, ки­ләчәк буыннар аларга тигез­ләшергә тырышырлык яңа батырлар кирәк. Бәлки бу сүз­ләрем бераз пафослырак булып яңгырыйдыр, ләкин бик дөрес, үзәккә үтәрлек сүз­ләр ул. Күз алдыбызда яңа тарих языла, яңа геройлар туа, аңлыйсызмы?

Шул ук көнне без башка подразделениеләрдә дә булдык, солдатлар һәм командирлары белән очраштык, тагын ниләр белән ярдәм итә алуыбыз турында сораштык. Билгеле сәбәпләр буенча, ни­ләр турында сөйләшүебез, кайда һәм ничек урнашула­ры киң җәмәгатьчелек өчен сер булып калачак. Шулай ук без яңа танышкан ке­ше­ләр­нең исемнәрен дә атый алмыйбыз. Шулай да, ко­ман­дирларның теләкләрен ко­лак­ларыбызга киртләп куй­дык, киләсе очрашуга ка­дәр те­ләкләре төгәл үтә­ләчәк, дип уйлыйм.

Бер расположениедә Камышлы районының Яңа Ярмәк авылыннан сугышка кит­кән үзбәк кешесе Мө­хәм­мәтҗан Әкбәровны очраттык. Олы яшенә карамастан, дүрт кызын, улын һәм оныкларын калдырып, үз теләге белән сугышка киткән.
– Балаларым тыныч яшә­сен, әтиләре һәм бабалары белән горурлансыннар өчен киттем мин сугышка, – дип аңлатты ул бу адымын. – Менә мин үземнең бабам белән горурланам бит, – дип, телефонындагы фотоны күрсәтте.
Нәрсә дисең инде? Мө­хәм­мәтҗан агадан Яңа Ярмәккә чуктин-чук сәлам!

Кичен без Снежное шәһәре мәчетенә барып, имамы Шамил хаҗи Богданов һәм “Исламия” җирле мөселманнар оешмасы рәисе Йосыф хаҗи Әмирханов белән очраштык. Чәйләп алгач, кичке намазыбызны укыдык һәм фотога төштек. Бу җирләрдә 2014 елларда украинлыларга каршы көрәшкән Шамил хәзрәт турында аерым зур мәкалә язып булыр иде. Аллаһы бирсә, бер җыенырмын әле.

Икенче көн
Икенче көнне безне, хәрби УАЗикка утыртып, Донецк юнәлешенә алып киттеләр. Юл буе егетләрдән чит ил наймитлары турында сорашып бардым. Солдатларның сүзләренә караганда, әлегә дошманның сугыштан әллә ни арыганлыгын тоймыйлар алар. Хәрби әзерлекләре дә тиешле дәрәҗәдә, сугыш фәнен дә яхшы ук үз­ләш­тер­гәннәр, тик менә ни өчен сугышканнарын гына аң­лап бе­термиләр кебек. Наем­ник­ларга килгәндә, һә­лак бу­лу­чыларның хәрби фор­ма­сын­нан Америка, Канада, Поль­ша, Чехия шевроннарын ки­сеп алалар, шулай ук чит илләрдә оешкан шәхси хәрби компанияләр билгеләре дә очраштыргалый икән. Чит ил­ләрдән килгән наймитлар, гадәттә, турыдан-туры су­гышта катнашмыйлар, инструктор яисә БПЛА операторы булып хезмәт итәләр. Без­некеләр аларны әсирлеккә ал­маска тырышалар.

Еш булмаса да, отпускка кайткалап йөриләр егетләр. Араларында сугышка китәр алдыннан баласын роддомнан алып кайтырга өлгергән бер бәхетлесе бар икән. Ба­ла инде үз аяклары белән йө­ри, сөйләшә башлаган, ә әти­сен әлегәчә күргәне юк. Ме­нә бү­ген генә отпускка җи­бәр­гәннәр үзен. Солдатлар 67 яшь­лек разведчик турында анекдотка охшаган кызык хәл дә сөйләп алдылар. Дуслары белән салып утырганда, бер әрҗә аракы хисабына бәхәсләшкән: имеш, аны сугышка алмаячаклар. Нәтиҗәдә, оттырган, сугышта йөри әле, бурычын түләргә вакыты юк.

Сугышчылар арасында элеккеге тоткыннар да бар икән. Күпчелеге хөкем ите­­лүдән котылу һәм яңа тор­мыш башлау өчен үз те­ләк­ләре белән контракт тө­зе­гәннәр. Ә җирле халык бе­лән мөнәсәбәтләрне егет­ләр нейтраль дип бәя­ли­ләр. Дө­рес, кайберләре үз “хлоп­чик”ларын көтәләр, әл­бәттә. Сугыш тәмамлангач, мах­сус хезмәт хезмәткәрләре өчен эш күп булачак әле.

Юлда барганда безнең ПВОның дошман ракетасын бә­реп төшерүе шаһитлары бул­дык. Шуңа күрә килеп җитү белән машиналарыбыз­ны яшерергә туры килде, ә очрашу булачак блиндажга кадәр яһәтрәк атлап һәм бер-беребездән ераграк калып барырга куштылар. Бу урында Казан полкы ур­нашкан икән. Дөрес, бүген ул да инде төрле милләт ке­шеләреннән тора. Шулай да араларында мөселманнар күб­рәк. Безнең килүгә алар чын күңелләреннән шатландылар. “Кызыл почмак”та Талип хәзрәт солдатлар белән ислам дине, сугыш шартларында намаз уку тәртибе, хәрби мөселман статусы турында сөйләште. Равил Фазлетдинов сугышчылар­га су­гыш аркылы дингә ки­лү, бик авыр хәлгә тарган ке­­шеләрнең дә дога укып исән калу очраклары турында сөйләде. Чөнки алгы сызыкта кеше бар булмышы бе­лән Аллаһыга бирелә, Ул сораучының җан авазын ише­тә һәм хәлен җиңеләйтә. Кай­­вакыт бу могҗиза итеп ка­бул ителә.
Очрашудан соң Донецкига юнәлдек һәм анда Мәүлид бәйрәмендә катнаштык. Аннан Макеевкага юл тоттык.

Макеевка
2023 елның Яңа ел тө­нендә Самарадан килгән полк урнашкан өч катлы учи­лище бинасын дошман Хай­мерслары утка тота. Бу фа­җига әлегәчә сугыш башындагы иң эре югалту булып санала. Бик күп егетләребез сугышка да кермәгән килеш шәһит киттеләр. Алар арасында Мулла авылы имамы Ирек Насыйров та бар иде. Бер ел элек Равил Фазлетдинов һәм Диния нәзарәте катнашы белән Макеевкада Кинель егетләре истәлегенә обе­­лиск куелган иде. Без училище бинасы хәрәбәләре өс­тендә шәһит китүчеләр рухына дога кылдык һәм намаз укыдык.

Кайту юлы
Бер машинабыз калган То­рез шәһәренә барышлый Ра­вилнең «Док» кушаматлы танышына сугылырга кирәк булды. Ябык кына башкорт егете Камышин шәһәреннән сугышка алынган медик булып чыкты. Ул сугыш кырыннан яраланган һәм һәлак булган сугышчыларны эзләү һәм чыгару, беренче ярдәм күрсәтү белән шөгыльләнә. Һәрбер һәлак булучы сугыш кырыннан чыгарылырга һәм күмелергә тиеш, дип саный ул. «Док» һәм ул сөйләгән хәл­ләр турында да мәкалә тү­гел, тулы китап язып чыгарырга мөмкин булыр иде. Ә менә газета һәм журнал форматына бу хикәя сыймас, бугай. Киләчәктә бу эшне дә эшләрмен, исән булсам, ди­гән бурыч куйдым үз алдыма. «Док» безгә үзенең эвакуация квадроциклын күрсәтте һәм икенче килүебезгә аның өчен шиннар табып алып ки­лүебезне соралды.

автор: Данияр Сәйфиев